حوزه ابزارهای تخصصی درمان ریشه یا اندودنتیک حوزه‌ای بسیار وسیع بوده و روز به روز نیز بر ابعاد گوناگون آن افزوده میشود. به مرور زمان و با پیشرفت تکنولوژی، فایلهای دستی یا چرخشی (روتاری) جدیدی وارد بازار گردیده و هر یک به طور اختصاصی به منظور درمان موارد بالینی با بیشترین میزان دقت و سهولت برای بیماران به کار می‌روند. بدون شک، مهم‌ترین سؤالی که در خصوص استفاده از این ابزارها پیش روی دندانپزشکان قرار دارد این است که کدامیک بیشترین کارایی را داشته و به عبارت دیگر بهتر است کدامیک از این فایلها در مصارف مختلف در درمان ریشه مورد استفاده قرار گیرند؟ با این حال، پاسخ به این پرسش و پرسش‌های مشابه به سادگی امکان‌پذیر نبوده و فاکتورهای بسیار متعددی در تعیین کارآمد بودن یک فایل اندودنتیک نقش دارند.
انواع فایلهای اندودنتیک کدامند؟
فایلهای اندو بسیار متعدد و متنوع بوده و بسیاری از کمپانی‌های نام‌آشنا در زمینه ساخت تجهیزات دندانپزشکی اقدام به طراحی و عرضه این ابزارهای کاربردی در درمان ریشه نموده‌اند.
بسته به شرایط بالینی هر فرد، ممکن است یک نوع بخصوص از این فایلها در آن مورد خاص کاربرد بیشتری داشته باشند. با وجود این، تکنیک دندانپزشک در درمان ریشه نیز عاملی مهم در این زمینه تلقی می‌گردد.
برخی از دندانپزشکان ترجیح می‌دهند از روش‌های محافظه‌کارانه‌تری برای درمان اندو استفاده نمایند. در حقیقت، بسیاری از حرفه مندان این رشته ترکیبی از فایلهای اندو را در درمان ریشه مورد استفاده قرار داده و ممکن است ابزار مورد نیاز خود را به تناوب از بین گزینه‌های مختلف برگزینند.
صرف نظر از این موضوع، به طور کلی فایلهای نوع K پرکاربرترین فایلهای اندو محسوب گردیده و در مقایسه با فایلهای مکانیزه که قیمت بیشتری داشته و در قسمت‌های انتهایی خود خطر شکستگی دارند، گزینه کاربردی‌تری در نظر گرفته میشوند.
در مجموع فایلهای اندودنتیک را میتوان در یکی از چهار گروه کلی زیر جای داد:
- گروه ۱: ابزارهایی که برای عصب کشی (روت کانال) به صورت دستی به کار می‌روند (فایلهای دستی).
- گروه ۲: ابزارهایی که درمان ریشه را به صورت مکانیزه ممکن میسازند (فایلهای روتاری).
- گروه ۳: متههای مکانیزه (مانند Weight burها، Gates glidden و غیره)
- گروه ۴: ابزارها و موادی که برای سیل کردن مجرای دندان به کار می‌روند (مانند کن‌های کاغذی، کپسیتورها (Capacitor) و غیره)
در این مقاله به بررسی فایلهای دستی و مقایسه انواع این فایلها با یکدیگر می‌پردازیم. در این دسته K fileها، C fileها، فایلهای نیکل-تیتانیوم، فایلهای H و باربروچ (Barbed broach) را داریم که هر یک موارد کاربرد بخصوص خود را دارا بوده و در شرایط بالینی ویژه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند. با این حال، تمرکزمان در این مطلب بر روی مقایسه فایلهای دستی نوع K و C خواهد بود.
چگونه طول کانال عصب را پیدا کنیم؟ را در این مقاله از سایت دنتیوا مطالعه کنید.
فایلهای دستی
یک مزیت مهم فایلهای دستی این است که دندانپزشک در هنگام پاکسازی و شکل دادن به کانال ریشه، درک حسی مناسبی از ناحیه مورد نظر خواهد داشت.
به این ترتیب هرگونه اختلافی در میزان مقاومت یا زاویه کانال ریشه به راحتی از این طریق توسط دندانپزشک مورد شناسایی قرار می‌گیرد.
در نتیجه این امر، دندانپزشک قادر خواهد بود هر گونه کلسیفیکاسیون، تغییرات آناتومیک و یا انحناهای موجود در کانال را مورد ارزیابی قرار دهد. این در حالی است که به ندرت ممکن است بتوان چنین اطلاعاتی را از تصاویر دو بعدی رادیولوژی استخراج نمود.
اطلاعات به دست آمده از طریق ارزیابی مستقیم کانال، پیش از آنکه به سراغ ابزارهای روتاری بروید، به شما در تعیین استراتژی‌های درمانی مد نظرتان و جلوگیری از بروز عوارض ناخواسته یاری خواهد رساند.
همانطور که گفتیم، انواع مختلفی از فایلهای دستی اندودنتیک در بازار یافت میشوند که پرداختن به تمامی آن‌ها در این مطلب امکان‌پذیر نیست. ما در اینجا قصد داریم به شما تفاوت‌های اصلی فایلهای اندودنتیک نوع K و C را آموزش دهیم. بنابراین بدون معطلی به سراغ معرفی هر یک از این فایلهای دستی می‌رویم:
چند نکته کاربردی درباره فایلهای روتاری در دندانپزشکی را در این مقاله از سایت دنتیوا مطالعه کنید.
فایلهای K
بسیاری از کمپانی‌های مطرح تجهیزات دندانپزشکی فایلهای K ساخته خود را به عناوین مختلف در اختیار دندانپزشکان در سراسر جهان قرار می‌دهند.
نکته مهمی که در خصوص فایلهای نوع K بایستی مد نظر داشته باشید، لبه برنده (cutting edge) این فایل‌هاست که از جنس آلیاژی از فولاد ضد زنگ و با سطح مقطع مربع پیچ خورده طراحی شده است.
این در حالی است که در خصوص فایلهای K-flex سطح مقطع فایل به شکل لوزی بوده و به همین جهت این فایلها در مقایسه با فایلهای K معمول، از انعطاف‌پذیری بیشتری برخوردارند.
فایلهای اندودنتیک نوع K به عنوان استاندارد جهانی برای کار با کانال ریشه و شکل دادن به آن در نظر گرفته میشوند. عمدتاً در به کارگیری این ابزارها از حرکت واچ ویندینگ (Watch-winding) و کشش عمودی استفاده می‌گردد.
راه‌های خلاصی از شکستن فایل روتاری را در این مقاله از سایت دنتیوا مطالعه کنید.
معایب فایلهای دستی نوع K
علی رغم کاربردهای متعددی که این فایلها در حوزه اندودنتیک دارند، برخی ایرادات و محدودیت‌ها نیز به آن‌ها وارد بوده و از آن جمله میتوان به سفتی ناکافی در هنگام کار با کانالهای منحنی و کلسیفیه و نیز طراحی سری یا تیپ آن‌ها اشاره کرد.
- فایلهای K ساخته شده از فولاد ضد زنگ سطح مقطعی مربعی شکل و با سایزی تا حداکثر ۴۰ دارند. بالاتر از این اندازه، سطح مقطع به فرم مثلثی شکل در خواهد آمد.
- مشکلی که در خصوص فایلهای K وجود دارد این است که این فایلها در سایزهای کوچک (بین ۶ تا ۲۰) از سفتی لازم برخوردار نبوده و در سایزهای بزرگ‌تر (بالای ۲۰) سفتی بیش از حدی را از خود نشان می‌دهند. بنابراین در سایزهای بیشتر از ۲۰، استفاده از فایلهای K برای آماده سازی کانال با ریسک ترانسپورتیشن کانال (Canal Transportation) همراه خواهد بود.
برای فائق آمدن بر این مشکل، فایلهای K flex روی کار آمده‌اند که از سایز ۱۵ تا ۴۰ و با سطح مقطع مثلثی شکل یافت میشوند. این سطح مقطع مثلثی در مقایسه با فایلهای K معمولی در سایزهای پایین (۱۵ تا ۴۰) انعطاف بیشتری را از خود نشان داده و خطر ترانسپورتیشن کانال را کاهش می‌دهند.
با این حال همچنان فایلهای K کاربرد خود را در حوزه درمان ریشه حفظ نموده‌اند. امروزه با روی کار آمدن فایلهای جدیدتر نوع C محدودیت‌های فایلهای K بیش از پیش از میان برداشته شده است. بنابراین ادامه این بحث را به معرفی فایلهای نوع C با تأکید بر نقاط تمایز این فایل از K-fileها اختصاص داده‌ایم.
فایلهای C
فایلهای C نسبت به فایلهای K سفتتر بوده و برای کار با کانالهای کلسیفیه و یا سیستمهای روت کانال منحنی و باریک ایدهآل در نظر گرفته میشوند. این فایلها از یک انتهای برنده فعال برخوردار بوده که در مقایسه با فایلهای K استاندارد که فاقد این ویژگی هستند، یک مزیت محسوب می‌گردد.
فایلهای C برخلاف K fileها در برخورد با یک ناحیه کلسیفیه خم یا kink نمیشوند و به همین جهت در مواردی که کلسیفیکاسیون وجود داشته باشد، بسیار پرکاربرد خواهند بود.
سایزهای این فایلها مشابه فایلهای نوع K بوده و بهتر است در به کارگیری آن‌ها از حرکات پیچشی و کششی به جای تکنیک اعمال نیروی متعادل یا واچ ویندینگ استفاده گردد.
بررسی تفاوت اصلی بین فایلهای K و H را در این مقاله از سایت دنتیوا مطالعه کنید.
معایب فایلهای نوع C
همانند هر ابزار دیگری در دندانپزشکی، فایلهای C نیز معایبی دارند که بایستی در هنگام استفاده از این ابزارها مورد توجه قرار گیرند:
- درجه سفتی بالاتر این فایلها، خطر ترنسپورتیشن، لجینگ و یا پرفوراسیون کانال را افزایش خواهد داد. به همین جهت توصیه میشوند که تا زمانی که تکنیک خود را در کار با فایلهای دستی تقویت نکرده‌اید، به سراغ فایلهای نوع C نروید.
- تصمیم گیری در خصوص نیاز به استفاده از فایلهای C تنها از روی رادیوگرافی امکان‌پذیر نبوده و بهتر است این فایلها را در اواسط درمان ریشه هنگامی که می‌خواهید اندکی تهاجمی‌تر کانال را باز کنید، به کار بگیرید.
برای مثال، درمان اندودنتیک دندان‌های آسیاب کوچک تک ریشه خیلی از اوقات برای دندانپزشک گیج کننده بوده و با اینکه این دندان‌ها در ظاهر کانال مستقیم و بازی دارند، ممکن است در حین درمان شرایطی خلاف انتظار را متوجه دندانپزشک و بیمار سازند.
در این شرایط به کارگیری فایلهای C برای اینگیجمنت هرچه بیشتر دنتین و دستیابی به نتایج مورد نظر منطقی به نظر می‌آید.
- گاهی اوقات لازم است که از چند فایل C به طور همزمان برای رسیدن به نتایج مد نظر خود استفاده کنید. برای همین بایستی در خصوص تهیه تعداد مناسب از این ابزارها نیز دقت کافی به خرج دهید.
نکات مهم تفاوت بین c-file و k-file
در این مقاله در خصوص تفاوت‌های اصلی بین دو نوع رایج از فایلهای اندودنتیک دستی، یعنی فایلهای K و نیز فایلهای C سخن گفتیم. دقت داشته باشید که در انتخاب فایلهای اندو پیش از هر چیز بایستی شرایط ویژه بیمار خود را مد نظر قرار دهید.
گاهی اوقات ممکن است نیاز باشد که از چندین نوع مختلف از فایلهای دستی یا روتاری برای درمان مؤثر ریشه استفاده نمایید. بنابراین بهتر است با کاربردهای هر یک از این فایلها برای مصارف مختلف آشنایی پیدا کرده و با توجه به شرایط بالینی پیش روی خود، یک یا چند فایل اندو را برای درمان ریشه به کار ببرید.
بسیاری از برندهای جهانی ساخت لوازم و تجهیزات دندانپزشکی این فایلها را با سایزهای متفاوت و خواص مکانیکی منحصر به فرد تولید و به بازار عرضه می‌کنند. شما می‌توانید با مراجعه به فروشگاه مواد دندانپزشکی دنتیوا باکیفیت‌ترین و پرفروش‌ترین فایلهای دستی K و C را از برندهای مطرح بین المللی خریداری کنید.
فایل C دارای یک انتهای برنده است. همچنین این فایلها برخلاف K fileها در برخورد با یک ناحیه کلسیفیه خم یا kink نمیشوند و در مواردی که کلسیفیکاسیون وجود داشته باشد، بسیار پرکاربرد هستند. برای استفاده از فایل C از حرکات پیچشی و کششی استفاده میشود.
فایلهای اندودنتیک نوع K به عنوان استاندارد جهانی برای کار با کانال ریشه و شکل دادن به آن در نظر گرفته میشوند. برای به کارگیری این ابزارها از حرکت واچ ویندینگ (Watch-winding) و کشش عمودی استفاده میشود.
فایلهای C نسبت به فایلهای K سفتتر بوده و برای کار با کانالهای کلسیفیه و یا سیستمهای روت کانال منحنی و باریک ایدهآل در نظر گرفته میشوند.
فایلهای اندودنتیک را میتوان در یکی از سه گروه کلی زیر جای داد:
- گروه ۱: فایلهای دستی برای عصب کشی (روت کانال) به صورت دستی.
- گروه ۲: فایلهای روتاری که درمان ریشه را به صورت مکانیزه ممکن میسازند.
- گروه ۳: متههای مکانیزه (مانند Weight burها، Gates glidden و …)
